PSA (ang. Prostate Specific Antigen) to antygen gruczołu krokowego, białko wytwarzane przez komórki stercza. Antygen ten wykorzystywany jest do wykrywania oraz śledzenia przebiegu raka prostaty, a także wykrywania łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Jego stężenie można oznaczyć w zwykłym badaniu krwi, którą pobiera się z żyły łokciowej pacjenta.
Wskazania do oznaczenia PSA
Badanie PSA powinni wykonywać mężczyźni, którzy:
- leczą raka prostaty – pacjenci muszą regularnie badać PSA, aby sprawdzić czy stan zdrowia ulega zmianie,
- ukończyli 50. rok życia – w tym wieku mężczyźni są bardziej narażeni na wystąpienie choroby,
- zauważyli niepokojące objawy – częste oddawanie moczu, osłabienie strumienia moczu, notoryczne uczucie parcia na pęcherz,
- poddali się chirurgicznemu usunięciu gruczołu – u tych pacjentów po miesiącu poziom PSA całkowitego powinien być znikomy.
Przygotowanie wykonania badania PSA
Pacjent na dwa dni przed badaniem PSA całkowitego powinien ograniczyć stosunek seksualny, a także jazdę na rowerze. Oznaczenie PSA całkowitego może być wykonane o dowolnej porze dnia. Krew pobierana jest z żyły łokciowej.
Normy wskaźnika PSA
Średnio przyjmuje się, że prawidłowy poziom PSA całkowitego nie powinien przekraczać 4.0 ng/ml. Przyglądając się jednak normom dla poszczególnych grup wiekowych wygląda to trochę inaczej:
- dla panów wieku 40-50 lat norma wynosi 2,5 ng/ml
- dla panów wieku 50–60 lat norma wynosi 3,5 ng/ml
- dla panów wieku 60–70 lat norma wynosi 4,5 ng/ml
- dla panów wieku 70–80 lat norma wynosi 6,5 ng/ml
Czasem wynik PSA w zakresie 4-10 ng/ml określany jest jako szara strefa, która stwarza trudności interpretacyjne. Dla takich wartości marker PSA nie może być samodzielnym testem diagnostycznym, gdyż różnicowanie łagodnego przerostu gruczołu krokowego i raka prostaty jest niemożliwe.
Zleca się wtedy oznaczenie PSA wolnego. Wynik frakcji wolnej PSA wyrażane jest jako procentowy odsetek PSA całkowitego:
- stosunek fPSA/PSA jest mniejszy niż 10 % – bardzo duże prawdopodobieństwo raka prostaty,
- stosunek fPSA/PSA jest większy niż 25 % – prawdopodobieństwo raka prostaty jest bardzo małe.
Wzrost stężenia PSA
Warto pamiętać, chwilowy wzrost stężenia PSA może być spowodowany także:
- wykonaniem badania palpacyjnego (per rectum)
- wykonaniem biopsji prostaty
- wykonaniem doodbytniczego USG prostaty
- urazem mechanicznym w obrębie gruczołu krokowego
- intensywną aktywnością fizyczną – głównie jazdą na rowerze (podwyższony poziom PSA może utrzymywać się do 48h)
- przyjmowaniem niektórych leków np. tych stosowanych w leczeniu zaburzeń rytmu serca oraz nadciśnienia tętniczego
- odbytym stosunkiem płciowym (podwyższony poziom PSA może utrzymywać się do 48h)
Jeżeli znajdujesz się w grupie ryzyka lub masz niepokojące objawy zachęcamy do skorzystania z oferty konsultacji urologiczny oraz badań laboratoryjnych dostępnych w Ober Clinic