Rak prostaty (ang. prostate carcinoma) to jeden z najczęściej spotykanych nowotworów złośliwych u mężczyzn, który w zdecydowanej większości przypadków rozwija się w części obwodowej gruczołu krokowego. Pod względem częstości zachorowań na nowotwory złośliwe w populacji męskiej, znajduje się na drugim miejscu, zaraz po raku płuc. Każdego roku w Polsce notuje się bowiem około 10 tys. nowych przypadków. Ryzyko rozwoju raka stercza rośnie wraz z wiekiem, a szczyt zachorowań przypada na 6. i 7. dekadę życia. Spośród innych czynników predysponujących do powstania choroby na szczególną uwagę zasługują również: obciążony wywiad rodzinny, rasa czarna, dieta wysokokaloryczna oraz otyłość.
W jaki sposób można wykryć raka prostaty?
W związku z tym, że rak gruczołu krokowego w początkowym stadium rozwoju przebiega zwykle w sposób bezobjawowy, każdy mężczyzna po ukończeniu 50. roku życia powinien raz w roku zgłosić się do urologa, ponieważ szybkie wykrycie nowotworu znacznie poprawia rokowanie i zwiększa szanse na całkowite wyleczenie. Czujność powinno również wzbudzić pojawienie się niewinnych na pierwszy rzut oka symptomów, takich jak: częste mikcje, występujące zarówno w dzień, jak i w nocy, zaleganie moczu w pęcherzu oraz parcia naglące. W celu wykrycia nowotworu prostaty, poza dokładnie zebranym wywiadem lekarskim, wykorzystywane są następujące procedury diagnostyczne:
• badanie per rectum (palcem przez odbyt) – wykonywane zwykle jako pierwsze u pacjentów z podejrzeniem raka prostaty. Umożliwia ocenę spoistości, wielkości oraz bolesności, przylegającej do odbytnicy tylnej części gruczołu krokowego. Pozwala na wykrycie zmian, których objętość przekracza 0,2 ml. Za obecnością procesu nowotworowego przemawia wzmożona spoistość stercza, a także obecność twardych, pojedynczych lub mnogich guzków.
• stężenie swoistego antygenu sterczowego (PSA) – to glikoproteina, produkowana fizjologicznie przez komórki nabłonkowe prostaty. W warunkach prawidłowych PSA przedostaje się do krwi w śladowej ilości, natomiast zwiększone stężenie opisywanego markera może być następstwem uszkodzenia komórek gruczołu krokowego, łagodnego rozrostu, stanów zapalnych, procesów nowotworowych oraz silnego masażu stercza. Ocena poziomu swoistego antygenu sterczowego w diagnostyce raka prostaty stosowana jest od końca lat 80. ubiegłego wieku. Charakterystyczne dla wspomnianego nowotworu są wartości PSA przekraczające 10 ng/ml, jednak warto nadmienić, że prawidłowe stężenia wspomnianej glikoproteiny nie wykluczają procesu rozrostowego. Dotyczy to przede wszystkim guzów, które cechują się niskim stopniem zróżnicowania i nie uszkadzają komórek stercza.
• ultrasonografia przezodbytnicza (TRUS) – jest mało inwazyjnym i ogólnie dostępnym badaniem obrazowym. Wskazanie do jego wykonania stanowi podwyższony poziom antygenu PSA i/lub stwierdzenie nieprawidłowości w badaniu per rectum. TRUS pozwala na określenie objętości stercza i umożliwia pobranie wycinków zmienionej tkanki, podczas biopsji gruboigłowej, które następnie poddawane są ocenie mikroskopowej. Posiada jednak pewne ograniczenia – wyniki USG przezodbytniczego są bowiem uzależnione od jakości aparatu i doświadczenia lekarza.
•badanie hisopatologiczne – stanowi podstawę rozpoznania nowotworu prostaty. W zdecydowanej większości przypadków w otrzymanych bioptatach stwierdza się obecność gruczolakoraka.
• test genetyczny PCA3 – to nowoczesne i miało inwazyjne narzędzie diagnostyczne, które charakteryzuje się dużą czułością i specyficznością w odniesieniu do raka gruczołu krokowego. W odróżnieniu od antygenu PSA, na stężenie PCA3 nie mają wpływu takie czynniki jak: zwiększona objętość czy obecność stanu zapalnego w obrębie stercza. Poziom wspomnianego markera ocenia się w próbce moczu, uzyskanego po wcześniejszym masażu gruczołu krokowego, a wynik badania dostępny jest po upływie 2 tygodni.